Topstories

(advertentie)

Veel onduidelijkheid over het zogeheten ingezetenen-criterium, in de volksmond wietpas genoemd. Anders dan vorige week na het vonnis van de Hoge Raad werd beweerd, is het helemaal geen uitgemaakte zaak dat coffeeshops in heel ’t land buitenlanders mogen of zelfs moeten weigeren. Gemeenten zijn daarin geheel vrij, zo maakt cannabisadvocaat Maurice Veldman duidelijk.

Wanneer wordt Amsterdam wakker?

De uitspraak van de Hoge Raad van vorige week over drugsoverlast in Maastricht en de invoering van het ingezetenencriterium leidde tot volkomen onjuiste interpretaties. Anders dan in de media werd gemeld is het helemaal niet zo dat de Hoge Raad bepaalde dat het ingezetenencriterium op rechtmatige wijze door heel Nederland moet worden gehandhaafd. In feite staat het gemeenten ook na deze uitspraak nog steeds vrij zelf te bepalen of het weren van buitenlanders in coffeeshops nodig is of niet. Dat geeft de gemeenten veel meer beleidsvrijheid en dat is vooral belangrijk voor Amsterdam, dat aan de vooravond staat van de sluiting van weer een hele rits coffeeshops.

Maastricht uitzonderingssituatie

In het geval van Maastricht fungeert het ingezetenencriterium als beleidsinstrument voor de openbare orde om drugstoerisme en daarmee gemoeide ontoelaatbare overlast in de grensstreek te voorkomen. Minder verstrekkende maatregelen hadden geen effect. Het gevolg hiervan was in Maastricht dat niet-ingezetenen massaal naar de grensstreken kwamen voor het inkopen van cannabis. Dat heet drugstoerisme en het is een verplichting van iedere lidstaat van de Europese Unie om dit te bestrijden. Handhaving van de openbare orde is de achterliggende gedachte. Onder deze specifieke lokale omstandigheden in Maastricht vond de Hoge Raad vorige week handhaving van het ingezetenencriterium rechtmatig.

Dat wil niet zeggen dat het ingezetenencriterium ook moet worden gehandhaafd in streken waar geen drugstoerist te bekennen is. Daar heeft de Hoge Raad namelijk helemaal niets over gezegd. Drugstoerisme is geen nationaal Nederlands probleem. Er is geen landelijke verstoring van de openbare orde door de aanwezigheid van coffeeshops in Sneek, Enkhuizen, Groningen etc.

Juridische strijd tegen wietpas duurt voort

Daarom heeft de Bond voor Cannabisdetaillisten (BCD) samen met nog 18 eisers uit heel Nederland een procedure tegen de Staat der Nederlanden aanhangig gemaakt met als inzet dat verplichte landelijke handhaving van het ingezetenencriteirum onrechtmatig is, omdat deze maatregel alleen gerechtvaardigd is als de lokale situatie daartoe aanleiding geeft. De maatregel is exclusief bedoeld voor enorme ordeverstoringen veroorzaakt door massale aantallen drugstoeristen zoals destijds in Maastricht. Elders in het land is de maatregel niet proportioneel en mag deze dus niet worden ingevoerd.

Komend voorjaar doet de Hoge Raad uitspraak in die zaak. De kansen op succes zijn niet gering. Belangrijk is een uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag dat er in deze kwestie ruimte moet zijn voor lokaal maatwerk. Het kan dus heel goed dat de landelijke invoering van het ingezetencriterium komend voorjaar helemaal van tafel is.

De Amsterdamse burgemeester grijpt de dreiging van verplichte landelijke invoering van het ingezetenencriterium aan om onverdroten door te gaan met het sluiten van nog eens 15 coffeeshops. Dat had hij immers aan toenmalig minister Opstelten beloofd

Deze kwestie is brandend actueel omdat de Amsterdamse burgemeester de dreiging van verplichte landelijke invoering van het ingezetenencriterium aangreep om onverdroten door te gaan met het sluiten van nog eens 15 coffeeshops. Dat had hij immers aan toenmalig minister Opstelten beloofd. Maar de burgemeester ziet hiermee de uitspraak van het Haagse hof over het hoofd.

Lokaal maatwerk mag

Ook in het regeerakkoord van het kabinet Rutte II staat dat er ruimte moet zijn voor lokaal maatwerk bij de handhaving van het ingezetenencriterium. Dat was een tegemoetkoming van de VVD richting coalitiepartner PvdA, die een stuk minder fanatisme aan de dag legt voor de ‘War on Drugs’. Letterlijk vermeldt het regeerakkoord: ‘De handhaving van dit ingezetenencriterium geschiedt in overleg met betrokken gemeenten en zonodig gefaseerd, waarbij wordt aangesloten bij het lokale coffeeshop- en veiligheidsbeleid zodat er sprake is van lokaal maatwerk’.

Als komend voorjaar duidelijk wordt dat de Hoge Raad de verplichte landelijke invoering niet rechtmatig acht, ontstaat er een geheel nieuw speelveld. Dus zou het verstandig zijn dat de Amsterdamse gemeenteraad burgemeester Van der Laan afhoudt van zijn voornemen op 1 januari a.s. nog eens 15 coffeeshops te sluiten. Die sluiting wordt uiteindelijk alleen maar ingegeven door de dreigende komst van het ingezetenencriterium, en die maatregel is straks heel wel mogelijk non-existent.

Handhaven openbare orde

Het staat de burgemeester dus volledig vrij om deze maatregel, die negatieve effecten voor de stad zal hebben, niet uit te voeren. Daarom is het onjuist om nog eens 15 coffeeshops te sluiten door te zeggen dat de maatregel landelijk dreigt te worden ingevoerd en hij in ruil voor niet invoering er van wel gedwongen is nog meer coffeeshops te sluiten. In ieder geval zou de burgemeester er verstandig aan doen de uitspraak van de Hoge Raad af te wachten.

De openbare orde kan beter worden gehandhaafd – zonder de afspraak met de minister te schenden – door het afstandscriterium milder toe te passen. Gedacht kan worden aan het handhaven van beperkte openingstijden.

In 1996 onderstreepte de gemeenteraad dat de horecafunctie van coffeeshops essentieel is. Niemand vindt het een gewenste ontwikkeling dat coffeeshops veranderen in afhaalloketten, maar dat is het onvermijdelijke gevolg van het sluitingsbeleid

Belangrijk is dat het afstandscriterium in Amsterdam nu al niet over de gehele linie op dezelfde manier wordt gehandhaafd. Zo heeft de burgmeester het afstandscriterium al helemaal losgelaten voor acht coffeeshops die na 2008 een school in de buurt kregen. Met andere woorden: de maatregel is geen bestuurlijk dogma en er is dus alle ruimte om af te wijken van de norm.

Veilig en gecontroleerd

Dus gebeuren er helemaal geen politieke ongelukken met ‘Den Haag’ als de gemeente Amsterdam besluit het afstandscriterium in te trekken. Het staat het gemeentebestuur vrij ruimte te bieden aan lokaal maatwerk. Niemand vindt het een gewenste ontwikkeling dat coffeeshops veranderen in afhaalloketten, maar dat is het onvermijdelijke gevolg van het sluitingsbeleid. In 1996 onderstreepte de gemeenteraad dat de horecafunctie van coffeeshops essentieel is, maar juist die horecafunctie staat door het huidige beleid onder toenemende druk. Het uitgangspunt van de burgemeester dat toeristen ook in de toekomst gewoon in coffeeshops terecht moeten kunnen ‘om op een veilige en gecontroleerde wijze softdrugs in coffeeshops te kopen’ staat daarmee ook onder druk.

Nieuwe lijn

Volgende week donderdag buigt de Amsterdamse gemeenteraad zich over het afstandscriterium en dat is een uitgelezen kans om een nieuwe lijn uit te zetten. Deze argumenten moeten deze week aan alle gemeenteraadsleden worden voorgelegd zodat zij volgende week de burgemeester kunnen overtuigen dat Amsterdam is gebaat bij veel minder drastische maatregelen. Als dat niet gebeurt zal de openbare orde in de Amsterdamse binnenstad toekomstig permanent verstoord worden.

[openingsfoto: Moyan Brenn/Flickr]

(advertentie)