Topstories

(advertentie)

Het is alweer bijna drie jaar geleden dat Koos Zwart (1947-2014) overleed. Al tijdens zijn leven was Koos een legende geworden, omstreden, geliefd, geheimzinnig en zeldzaam invloedrijk. VOC-voorzitter Derrick Bergman herdenkt deze markante cannabis persoonlijkheid.

Ministerszoon Koos

Dat die invloed nog steeds voortduurt bleek toen ik deze week een groepje coffeeshopondernemers sprak uit verschillende delen van het land. Regelmatig dachten zij: dat heeft Koos voorspeld. Of: dát bedoelde Koos dus. Voor wie hem niet kent: Koos Zwart was de zoon van Irene Vorrink, minister van volksgezondheid in het kabinet Den Uyl, dat in 1976 het onderscheid tussen soft en hard drugs in de Opiumwet introduceerde en zo het pad effende voor de coffeeshops.

Voorafgaand aan het legendarische driedaagse Holland Pop Festival in 1970, het Nederlandse Woodstock, wist Koos een deal te maken met de politie. Zij zouden niet optreden tegen gebruik en kleinschalige verkoop van cannabis en Koos had gegarandeerd dat er geen dodelijke slachtoffers zouden vallen. Niemand werd gearresteerd en niemand overleed. In zekere zin was dit de start van het gedoogbeleid.

Hasjprijzen op de radio

Terwijl zijn moeder samen met de toenmalige justitieminister Dries van Agt werkte aan de  decriminalisering van cannabis, werd Koos landelijk bekend met zijn ‘beursberichten’. Elke week las hij in het populaire VARA radioprogramma ‘In de Rooie Haan’ een lijst met prijzen van hasj en wiet voor. Maar hij gebruikte zijn vijf minuten zendtijd tevens om voorlichting te geven over andere drugs en over de zinloosheid van de drugsoorlog.

Coffeeshopbonden

Vanaf de jaren tachtig verdween Koos uit beeld bij het grote publiek, maar achter de schermen bleef hij zeer actief om ons unieke cannabisbeleid te verdedigen en te ontwikkelen. Hij was medeoprichter van coffeeshopbonden BCD en PCN en stelde de huisregels op die later grotendeels terug kwamen in de AHOJ criteria (geen hard drugs, geen overlast, geen jeugdigen). Elke slimme coffeeshopeigenaar had zijn telefoonnummer; Koos wist menige coffeeshop van de ondergang te redden door zijn ongeëvenaarde kennis van het beleid en de wet en zijn strategische en politieke inzicht en ervaring.

Eén van de shopeigenaren die ik deze week sprak herinnerde zich hoe het hem vaak een week kostte om alle informatie uit één telefoontje van Koos te verwerken

Toen ik hem midden jaren negentig voor het eerst ontmoette, bij een redactievergadering van Highlife, wist ik dit allemaal nog niet. Het viel me vooral op hoe extreem kritisch Koos was en hoe lang van stof. Maar ik moest toegeven dat het meeste wat hij zei hout sneed. Later voerde ik tientallen keren de bij insiders bekende marathon-telefoongesprekken met Koos. Zo’n telefoontje kon makkelijk drie, vier uur duren en het was vrijwel onmogelijk om er een woord tussen te krijgen.

Eén van de shopeigenaren die ik deze week sprak herinnerde zich hoe het hem vaak een week kostte om alle informatie uit één telefoontje van Koos te verwerken. Maar dan viel het kwartje. Nadat hij dit eens aan Koos had verteld, kreeg hij een boek cadeau: ‘Vallende kwartjes’.

Geen gemakkelijke persoon

Koos was niet wat je noemt een makkelijke persoonlijkheid. Zeker in de laatste fase van zijn leven, toen hij ernstig ziek was, manipuleerde hij erop los en maakte veel vijanden. Maar hij wist wel ongelofelijke resultaten te behalen, waar cannabisland nog steeds profijt van heeft. Soms met ellenlange brieven aan bestuurders en politici, boordevol informatie en bronvermeldingen. Soms in persoonlijke contacten en onderhandelingen.

En vaak indirect, door wat hij noemde ‘het creëren van politieke feiten op de grond’. Dat kon een onderzoek zijn onder coffeeshopbezoekers, maar ook een schriftelijke bevestiging van een gemeente of de rijksoverheid over het coffeeshopbeleid. Zwart op wit: dan is het pas een politiek feit.

Mythevorming

In alle jaren die ik Koos heb gekend, heb ik nooit een lang interview met hem gemaakt. Zelf had hij daar geen zin in, maar misschien had ik meer moeten aandringen. Zou Koos zich gerealiseerd hebben dat het niet geven van interviews de mythevorming rond zijn persoon ten goede zou komen? En welke biograaf durft het aan om dit leven te beschrijven?

PS; Om Koos te herdenken reikt het PCN op Cannabis Bevrijdingsdag de ‘Koos Zwart Award’ uit aan een  cannabisactivist, een eer die o.a. Doede de Jong, Ben Dronkers en Rick Simpson ten deel vielen…

(advertentie)