Topstories

(advertentie)

Sinds wanneer bestaat het woord Nederwiet eigenlijk? En wie heeft het bedacht? Die vragen kwamen bij me op toen ik het manuscript las van het boek ’50 jaar wiet in Friesland’ van Johan Meines, dat volgende maand verschijnt en waarvoor ik het voorwoord heb geschreven.

Halve eeuw geleden kwam Nederwiet voor het eerst in de krant

Meines vermeldt de eerste keer dat het woord Nederwiet in een Nederlandse krant verscheen. Dat was op 7 juli 1971 en de krant was Het Vrije Volk, die al lang als zelfstandige titel is verdwenen, maar ooit de grootste krant van Nederland was.

Ik had het stuk snel gevonden via archiefwebsite Delpher. Het is geschreven door Herma Vergouwe (1928-2017), journalist, dichter en feminist. Ze had jarenlang een rubriek in Het Vrije Volk. Haar artikel van 7 juli 1971 heet simpelweg “Drugs”.

Het zou nog ruim vijf jaar duren voordat in 1976 de Opiumwet op de schop ging om een fundamenteel verschil te maken tussen de softdrug cannabis en harddrugs als heroïne en cocaïne. Maar voor Vergouwe was dat verschil al duidelijk, blijkt uit haar eerste zin: ‘Dit stukje gaat NIET over de zogenaamde harddrugs, maar over softdrugs, te weten de produkten van de hennepplant: hasjiesj en marihuana.’ 

Wie bedacht de term Nederwiet? Waarschijnlijk Koos Zwart

Het woord Nederwiet valt in een opsomming van landen waar ‘marihuana’ vandaan komt, met beschrijvingen hoe deze wiet er uit ziet en hoe ze wordt genoemd. Op Marokko, Centraal Afrika, Colombia, Mexico en Indonesië volgt ons land:

‘Holland, zogenaamde Nederwiet (groeide altijd al in het wild, maar viel aanvankelijk niet als zodanig op; wordt thans geoogst uit de natuur en uit bloempotten, daktuinen, plantsoenen, parken enzovoort, maar door klimaatsinvloeden aanmerkelijk minder geconcentreerd dan de tropische produkten).’

Ik heb geen oudere vermelding in een Nederlandse krant gevonden van Nederwiet, maar het is niet bedacht door Herma Vergouwe. En het is ook al eerder in druk verschenen, zij het niet heel veel eerder. Het tijdschrift Onze Taal vroeg zijn lezers in juni 2009 van een aantal woorden of zij een eerdere datering kenden dan de samenstellers van het ‘Etymologisch woordenboek van het Nederlands’. Het woord Nederwiet leverde verreweg de meeste reacties op. Als bedenker en verspreider van het woord noemden de meeste inzenders Koos Zwart.

Seventies: wiet- en hasjprijzen op de nationale radio

Koos was de zoon van Irene Vorrink, die als minister van volksgezondheid in 1976 de Opiumwet wijzigde en zo het gedoogbeleid en de scheiding van de markten voor soft- en harddrugs lanceerde. Hij schreef voor de legendarische tijdschriften Hitweek en Aloha en werd landelijk bekend toen hij op de VARA radio de ‘beursberichten voor wiet en hasj’ ging voorlezen, eerst bij het programma ‘Dit is het begin’, daarna bij ‘In de Rooie Haan’.

Filmmaker Steven Kompier maakte na Koos’ overlijden in 2014 een mooie reportage over deze uitzonderlijke man. Van harte aanbevolen:

Hitweek bestond van 1965 tot en met 1969 en startte daarna door onder de naam Aloha. Al in de eerste Hitweek wordt het Engelse woord ‘beat’ vernederlandst naar ‘biet’. Maar heeft het woord Nederwiet ooit in Hitweek gestaan? Het groot formaat boek ‘Het beste uit Hitweek’ (2013) heeft een register waarin alle artikelen zijn opgenomen. Ik heb het boek vandaag nog eens doorgenomen en het register bestudeerd, maar het woord Nederwiet kwam ik niet tegen. En ook de rubriek Beursberichten staat er niet in, ook niet in het register. Die rubriek begon dus pas in Aloha.

‘Officieel shitboekje’ uit 1970 vermeldt Nederwiet al

Toch is de kans groot dat Koos Zwart wel de bedenker is van het woord. In Onze Taal schreef Nicoline van der Sijs over de reacties op de vraag over Nederwiet: ‘Diverse lezers memoreren dat Zwart de berichten steevast eindigde met: ‘en dan ten slotte nog onze nationale trots, de nederwiet’.’

Eén lezer meldde dat hij sinds 1970 in het bezit is van ‘Het oranje boekje voor gebruikers’ dat in datzelfde jaar verscheen. Op pagina 123 van dit boekje staat het woord Nederwiet. Dát kon ik controleren, want ik heb dit ‘officieel shitboekje’, zoals de ondertitel luidt, ook. En inderdaad, de auteurs Herman Kluit en Jack P. Veenstra schrijven onder het kopje ‘Marijuana‘:
‘Er zijn in Nederland diverse soorten op de markt:
Acapulco Gold
Mexicaanse
Congo
Amsterdamse
En tot slot onze nationale trots: De Nederwiet.
De buitenlandse soorten kosten per luciferdoosje (ca. 4 gram) tussen de acht en twaalf gulden per doosje. De Nederwiet kost tussen de vier en zes gulden per doosje, de Amsterdamse tenslotte noteert prijzen tussen de drie en de vijf gulden.’

Losse eindjes

Toch is mijn nieuwsgierigheid nog niet helemaal bevredigd en blijven er een paar losse eindjes hangen. Ik heb maar een paar nummers van Aloha, dus ik kan niet nagaan in welk nummer voor het eerst Nederwiet staat.

Nog een complicatie: in de Beursberichten in de Aloha’s die ik wel heb, gebruikt Koos niet Nederwiet, maar duidt hij onze nationale trots aan met Nederland. Eén ding weet ik in elk geval zeker: het woord Nederwiet is ouder dan ik zelf…

[openingsbeeld: svtdesign/Shutterstock]

(advertentie)