Topstories

(advertentie)

Ja, er zijn nog steeds mensen die geen mobiele telefoon hebben. Jaren geleden kreeg ik een ouderwetse dumbphone van Sensi Seeds, toen ik een freelance klus voor hen deed. Na een paar weken heb ik het ding terug gegeven. Mijn afkeer van mobieltjes – zoals we ze toen noemden – werd er alleen groter door. 

Altijd en overal gestoord

De vraag waarom ik geen mobiel heb, is me al vaak gesteld. Mijn antwoord begin ik vaak met de hekel die ik in mijn jeugd aan de gewone telefoon heb gekregen. Naast zijn baan bij Philips had mijn vader een verzekeringskantoor aan huis. Dat betekende dat er met grote regelmaat mensen naar ons vaste nummer belden met een vraag over een verzekering die ze bij mijn pa hadden afgesloten.

Omdat mijn vader overdag bij Philips werkte, kreeg ik die mensen vaak aan de lijn. De woorden “dan moet u mijn vader hebben” heb ik honderden, misschien wel duizenden keren uitgesproken. Ik heb weinig positieve associaties bij de telefoon en ik vind het vrijwel altijd een storend element.

Toen de mobiele telefoon opkwam, dacht ik vooral: wow, nu kun je dus altijd en overal worden gestoord.

Altijd een peilzender op zak

In diezelfde tijd las ik een artikel over een Nederlandse moordzaak. Het belangrijkste en uiteindelijk doorslaggevende bewijs tegen de verdachte was het feit dat zijn mobiele telefoon was gepeild in de buurt van de plaats delict, rond de tijd van de moord.

Nu was en ben ik niet van plan een moord te plegen, maar dit gaf me toch te denken. Wil ik altijd en overal een peilzender in mijn zak hebben?

Bovendien dacht ik, als Nederlander en slecht betaalde ZZP-er: dit is een mooie melkkoe voor de telecom- en techbedrijven. Door nooit een mobiele telefoon te kopen en dus ook geen abonnementen, SIM kaarten, snoertjes, hoesjes en wat al niet heb ik door de jaren heen duizenden, misschien wel tienduizenden euro’s bespaard.

Uitgeleverd aan het dopamine kartel

Wat ik wel heb, is een Samsung tablet. Vooral voor Twitter, de enige social media app die ik gebruik en dan alleen voor de stichting VOC. Ik doe nooit iets met Facebook, Instagram, Whatsapp etc.

Maar zelfs door alleen Twitter – ik haat de naam X – te gebruiken weet ik hoe verslavend social media zijn. Begrijp me goed: voor mijn werk als activist en journalist vind ik Twitter erg handig. Maar ik zie ook hoe polariserend het medium werkt en hoeveel haat en onzin er mee wordt verspreid.

Het blijft voor mij een raadsel dat zo’n groot deel van de wereldbevolking zich heeft overgeleverd aan een klein groepje Amerikaanse bedrijven. Het dopamine kartel noemt de Amerikaanse schrijver Ted Gioia dit groepje in het even knappe als verontrustende essay “The State of the Culture, 2024”.

Daarin voorspelt hij de dood van het amusement: film, muziek, de cultuur zoals we die nu kennen zal worden opgeslokt door afleiding.

Doel van techbedrijven: klanten verslaafd maken

Alles wordt veranderd in TikTok, betoogt Gioia. Ons brein beloont korte uitbarstingen van afleiding, zoals een TikTok filmpje, een like of een notificatie op je smartphone. Er komt wat dopamine vrij in je hersenen, waardoor je je heel kort goed voelt en daarna verlangt naar de volgende shot dopamine.

Zo leidt afleiding tot verslaving. En dat is volgens Gioia precies het doel van de techbedrijven: hun klanten verslaafd maken door alles te richten op de dopamine loop die ik hierboven beschrijf.

‘Het dopamine kartel verergert nu onze grootste sociale problemen’, schrijft Gioia, ‘in het onderwijs, op het werk en in onze privé-levens. Maar je hoort er zelden iets over, omdat te veel mensen te veel geld verdienen aan de dopamine cultuur. Als je dacht dat drugskartels rijk waren, wacht dan maar tot je ziet hoeveel geld het dopaminekartel verdient. Begin bij de marktkapitalisatie van Apple, Meta enz. Ze zijn letterlijk te groot om tegen te houden.’

Opkomst van de dopamine cultuur

De grootste eye-opener van zijn essay vind ik het schema dat Gioia heeft gemaakt van de opkomst van de dopamine cultuur:

Ik houd van boeken en gedrukte kranten lezen, van films kijken en musea bezoeken. Ik houd ook van de natuur, van slow food, van cd’s opzetten en naar buiten kijken als ik in de trein zit.

Ik houd niet van techmiljardairs die me hun businessmodel opdringen, data over mij doorverkopen en me willen veranderen in een verslaafde smartphone zombie. Daarom heb ik geen mobiele telefoon.

[openingsbeeld: Shutterstock AI]

(advertentie)