Wat doen wietplanten ’s nachts?

KWEKEN 08 december 2015

Planten, en dus ook wietplanten gedragen zich ’s nachts in het donker, heel anders als overdag wanneer het licht is. En daarmee bedoelen we niet dat ze in de nacht een feestje bouwen terwijl jij ligt te slapen, maar wel dat hun stofwisseling verandert. En slapen? Daar doen wietplanten niet aan.

Kijk, als wij als mensen worden aan het einde van elke dag vanzelf moe. We hebben dan slaap nodig om weer in vorm te komen. Tijd om te herstellen door genoeg slaap te nemen, en dan het liefst een ontspannen slaap. Dieren hebben ook hun rustperiode nodig, dat weten we. Maar hoe zit dat eigenlijk met planten? Slapen die ook?

Een wietplant staat waar die staat en kan dus niet even lekker gaan liggen en een potje gaan slapen. Ze hebben geen ogen om even lekker dicht te kunnen doen. Maar ja… je zou haast denken dat ook een plant een vorm van rust nodig heeft, dus hoe zit dat dan? Ze verzetten per slot van rekening toch nogal wat werk, denk maar aan de bouw van hun wortelstelsel of het groeien en bloeien.

Een wietplant staat waar die staat en kan dus niet even lekker gaan liggen en een potje gaan slapen. Ze hebben geen ogen om even lekker dicht te kunnen doen

Fotosynthese

Het is zeker zo dat een plant zich in donkere uren heel anders gedraagt dan in de lichte uren. Planten doen het ’s nachts in veel opzichten ook wel rustiger aan als overdag. Overdag vindt er fotosynthese plaats, waarbij lichtenergie in suikers en zuurstof wordt omgezet, ’s nachts niet. Dit is niet om uit te rusten, maar puur een gevolg van geen licht… dus geen synthese. Planten produceren met de hulp van (zon)licht hun eigen voedsel. In de bladeren van de plant waar de bladgroenkorrels zitten, daar wordt licht opgevangen en omgezet in voor de plant benodigde suikers. CO2 ( koolstofdioxide) die in de lucht zit, wordt omgezet in suikers en zuurstof. Omdat zonlicht dit hele proces op gang brengt, speelt dat proces alleen overdag af, als het licht is dus. Dit trucje van moeder natuur is te beïnvloeden door lampen te laten branden boven de planten, buiten hun reguliere lichturen om.

Fotosynthese ligt in de donkere uren stil en komt pas weer op gang als het weer licht wordt

Biologische klok

Toch is het niet alleen het licht dat er voor zorgt dat een plant zich in donkere uren anders gedraagt dan in lichte uren. Jean Jacques de Mairan die van 1678 tot 1771 leefde, ontdekte dat als eerste. Hij was een astronoom en wiskundige. Hem was opgevallen dat bepaalde plantjes die hij gewoon binnen had staan, overdag hun bladeren openden en in de richting van de zon draaiden, en als het ging schemeren dat ze zich dan weer sloten.

Ondertussen zijn we wijs genoeg om te weten dat heel veel planten dit doen omdat er ‘s nachts toch niets aan licht te ontvangen valt en dat hun gesloten bladeren warmte langer vasthouden. Maar De Mairian was een nieuwsgierig mens en vroeg zich af hoe dit in z’n werk ging. Tenslotte doet een plant niets zomaar voor de lol. Door een paar planten naar een donkere ruimte over te brengen om ze vanuit die situatie te kunnen bestuderen, kwam hij tot de conclusie dat sommige planten gewoon doorgingen met openvouwen en dichtklappen. Dat was merkwaardig en toonde aan dat er wel degelijk een biologisch klokje in planten aanwezig is.

Eiwitten

De klokgenen reguleren ook het biologische klokje van een wietplant. We gaan uit van een 24-uurs ritme, wat we bij zo’n beetje alle organismen terugvinden. Deze biologische klok is verantwoordelijk voor een groot aantal processen binnen planten en dieren en mensen, zelfs schimmels en eencelligen hebben zo’n biologisch ritme. Meer en meer ontdekken de wetenschappers welke genen hiervoor verantwoordelijk zijn.

De biologische klok is in feite een soort voorschakelapparaat van veel processen in onze planten, ook al kunnen we ze met extra licht foppen

De biologische klok is in feite een soort voorschakelapparaat van veel processen in onze planten, ook al kunnen we ze met extra licht foppen. Een belangrijk detail, is dat een plant in donkere uren, hoofdzakelijk eiwitten aanmaakt. Deze eiwitten, althans de meesten ervan, zijn toch pas van belang als de synthese weer op gang komt, en veel van deze eiwitten zijn maar beperkt houdbaar. Veel eiwitten worden daarom door de plant pas in de laatste donkere uren aangemaakt. Maar er is dus wel degelijk veel actie in de nacht, denk dus niet dat de plant ’s nachts een tukkie doet, ze zijn drukker aan het werk dan je zou denken. Wortelvorming bijvoorbeeld, geschiedt voor het grootste deel in donkere uren.

Vooral ook de koolstofreservoirs worden in stelling gebracht, om op het moment dat het licht wordt en de synthese weer op gang komt, er weer vol tegenaan te kunnen. Het is namelijk ’s nachts dat de plant zijn eigen suikers omzet voor z’n eigen basisonderhoud waaruit CO2 ontstaat. Dit, in samenhang met andere stofwisselingsprocessen, vormt een situatie die de plant weer kan gebruiken als de synthese weer op gang komt. Daarnaast komt ’s nachts de waterbalans in een ander evenwicht in de bodem, onder andere omdat de plant de huidmondjes ’s nachts gesloten heeft door de stilliggende fotosynthese. Er wordt ’s nachts dan ook geen water meer uit de bodem gezogen.

Staan de wortels in een medium dat in donkere uren niet té hard afkoelt, dan hoef je je weinig zorgen maken over de nachttemperatuur in de kweekruimte zelf.

Een sterke factor is de temperatuur van het medium waar je planten in groeien, de luchttemperatuur is veel minder belangrijk dan voorheen vaak aangenomen werd. Staan de wortels in een medium dat in donkere uren niet té hard afkoelt, dan hoef je je weinig zorgen maken over de nachttemperatuur in de kweekruimte zelf. Vergelijk het maar met een goede wijngaard. De betere wijngaarden vind je binnen een soort leemachtig leisteen gebied. Deze leisteen houdt de warmte van overdag zolang vast dat de wortels van een druivenrank niet te koud komen te staan.