Topstories

(advertentie)

Vandaag, maandag 7 april is het dan eindelijk echt zover: het 4 jaar durende ‘Experiment Gesloten Coffeeshopketen’ begint! Hoewel er voor de hasj nog twee maanden respijt is, mag er in de deelnemende coffeeshops vanaf vandaag uitsluitend nog legale wiet worden verkocht. Wat kan Nederland leren van Canada, dat eind 2018 overging tot een volledige, landelijke legalisatie van recreatieve cannabis?

Feiten in plaats van fabeltjes

Op 17 oktober 2018 legaliseerde Canada in een formidabele klap cannabis in heel het land. Geen experiment of zo om de zaken eerst jarenlang ‘wetenschappelijk’ te testen, maar gelijk van verboden naar vrij.

Uiteraard waren er ook in Canada genoeg mensen die bezorgd waren over de gevolgen van zo’n drastische koerswijziging. Zouden er meer inwoners – en dan met name jongeren – aan de wiet gaan? Nou, het fijne van een legale, gereguleerde cannabismarkt is natuurlijk dat er ook heel veel onderzoek op kan worden losgelaten.

Eén van de experts die de Canadese wietmarkt op de voet volgt, is Michael J. Armstrong. Hij is universitair hoofddocent ‘operations research’ aan de Brock University. Vandaag publiceerde hij zijn studie naar bijna 7 jaar legale wiet in Canada: ‘Exploring Associations between Cannabis Prices, Stores, and Usage after Recreational Legalization‘.

Wat zijn de lessen voor Nederland, dat toevallig ook vandaag 7 april 2025 begint aan de langverwachte proef met legale cannabis in een beperkt aantal coffeeshops?

Nederland is geen Canada (helaas)

Sinds recreatieve cannabis in 2018 in heel Canada werd gelegaliseerd, hebben onderzoekers bestudeerd wat die beslissing veranderde voor Canadezen. Armstrong: “We hebben bijvoorbeeld geleerd dat sommige patiënten onmiddellijk het medische cannabissysteem verlieten, vermoedelijk om in plaats daarvan recreatieve producten te gebruiken.”

Dat is iets wat zomaar ook in Nederland zou kunnen gebeuren, ware het niet dat er hier sowieso nauwelijks ‘officiële cannabispatiënten’ zijn. Dat komt omdat het niet vergoed wordt door zorgverzekeraars, artsen huiverig zijn om recepten uit te schrijven en er de nodige bedenkingen leven bij het aanbod en de prijzen van de legale mediwiet van Bedrocan.

En zelf thuis je medicijn mogen kweken is er in Nederland, in tegenstelling tot Canada, al helemaal niet bij natuurlijk – een klein niet helemaal officieel experimentje in Tilburg daargelaten.

Aantal wietwinkels explodeert, prijzen dalen met kwart

Interessant is ook hoe de detailhandel in cannabis zich sinds oktober 2018 heeft ontwikkeld. Zowel fysieke als online wietwinkels hadden in het eerste halfjaar na de legalisatie nog te kampen met producttekorten, maar breidden zich snel daarna gestaag uit.

Canada ging van ongeveer 210 winkels in april 2019 naar 3.500 in april 2023. De daaruit voortvloeiende concurrentie heeft de prijzen in die periode met 28 procent gedrukt!

Ondertussen hebben provinciale overheden verschillende regelgevende benaderingen geprobeerd. De controle op en de uitvoering van de legalisatie worden in Canada namelijk aan de provincies en deelstaten overgelaten, uiteraard binnen het wettelijke kader dat de landelijke politiek heeft afgesproken.

Invloed politiek op cannabisbeleid

Sommige beperkten aanvankelijk het aantal winkels om niet-gebruikers niet in de verleiding te brengen. De typische angst van onwetenden dat iedereen spontaan aan de wiet gaat als het legaal is, zeg maar.

Québec heeft daardoor nog steeds 10 keer minder winkels per hoofd van de bevolking dan Ontario. Andere provincies hebben minimumprijzen ingesteld om mensen te ontmoedigen te veel te blowen. Ontario laat groothandelsprijzen bijvoorbeeld niet onder de 2,07 euro per gram zakken.

Armstrong: “Deze ontwikkelingen in het bedrijfs- en overheidsbeleid vormden de aanleiding voor mijn nieuwste onderzoek. Ik wilde begrijpen welk effect de uitbreiding van de detailhandel had op cannabisgebruik. Om dit te doen, analyseerde ik de antwoorden van consumenten op enquêtes van de overheid die tussen 2019 en 2023 werden verzameld. Vervolgens vergeleek ik deze antwoorden met de consumentenprijsindex voor recreatieve cannabis en het aantal winkels met een vergunning in elke provincie.”

Vrouwen halen iets van hun achterstand op mannen in

Gebruikten Canadezen op grotere schaal, vaker en op jongere leeftijd cannabis toen het toegankelijker en betaalbaarder werd? Het antwoord is meestal NEE.

Het percentage mannen dat cannabis consumeert, bleef rond de 28 procent tussen 2019 en 2023, ondanks de enorme groei van winkels en de opmerkelijke prijsverlagingen. Het gebruik steeg wel licht onder vrouwen – van 21 procent in 2019 naar 23 procent in 2023.

Armstrong suggereert dat dit te maken heeft met de toenemende betaalbaarheid van cannabis, niet met het winkelgemak. Meer vrouwen gebruikten cannabis toen de prijzen daalden, niet toen er meer winkels opengingen.

Er gaan niet meer jonge mensen aan de wiet na legalisatie

Een soortgelijk contrast ontstond tussen jongere en oudere volwassenen. Cannabisgebruik onder Canadezen van 25 jaar en ouder kroop omhoog van 21 procent naar 23 procent. Die stijging leek weer meer te maken te hebben met dalende prijzen dan met de uitbreiding van winkels. Het gebruik onder 16- tot 24-jarigen varieerde van jaar tot jaar, maar bleef rond de 46 procent.

De gemiddelde leeftijd van het eerste gebruik steeg dan ook van 19,2 jaar in 2019 naar 20,8 jaar in 2023. “Deze bevinding lijkt ook gecorreleerd met zowel dalende prijzen als groeiende winkels”, aldus de onderzoeker.

Eén ding dat niet veel veranderde, was de gebruiksfrequentie. Ongeveer een kwart van de cannabisconsumenten consumeerde het vijf of meer dagen per week in zowel 2019 als 2023.

Hun productvoorkeur verschoof echter. Het percentage dat gedroogde cannabis rookte daalde, terwijl het percentage consumenten dat edibles consumeerde steeg. Sommige consumenten gebruiken beide soorten producten of gebruiken andere producten zoals vapes.

Beide veranderingen leken meer te maken te hebben met prijzen dan met het aantal winkels. Het lijkt erop dat consumenten overstapten van gedroogde cannabis naar bewerkte edibles naarmate de prijzen daalden.

Conclusies na legalisatie recreatieve cannabis in Canada

De conclusie van Armstrong is helder: over het geheel genomen ging Canada’s substantiële ontwikkeling in de detailhandel dus gepaard met slechts een bescheiden groei in het gebruik.

“De schijnbare relaties tussen gebruik en prijs kunnen deels toeval zijn. De productselectie en -kwaliteit zijn ook verbeterd, dus die hebben waarschijnlijk ook bijgedragen. Maar dalende prijzen lijken een plausibele verklaring voor de (geringe) toegenomen cannabisconsumptie”, aldus de Canadese onderzoeker.

Het gebrek aan relatie tussen winkels en gebruik lijkt misschien verrassend. Canada kende immers een 16-voudige explosie van winkels tussen 2019 en 2023! Armstrong: “Maar deze bevinding correleert met wat mijn eerdere onderzoek vond; het toonde aan dat er tussen 2018 en 2020 een vergelijkbaar niet-relatie was tussen de uitbreiding van het aantal cannabiswinkels en het gebruik.”

“Dus misschien is het belangrijkste effect van de winkels dat ze bestaande consumenten wegtrekken bij illegale dealers, in plaats van nieuwe consumenten te verleiden.”

Aantal wietwinkels beperken heeft geen zin, prijzen controleren wel

Armstrong vermoedt dat winkeliers het gebruik in hun lokale omgeving waarschijnlijk enigszins hebben beïnvloed. Iemand die bijvoorbeeld dagelijks langs een nieuwe wietwinkel liep op weg naar zijn werk, zou eerder kunnen besluiten om cannabis te gaan proberen. Dit effect is echter te klein geweest om zichtbaar te zijn in metingen op provincieniveau.

En dan is Armstrong ook nog zo aardig om op basis van zijn onderzoek met “enkele voorzichtige lessen voor regelgevers” te komen. Ook interessant voor Nederland natuurlijk, dat aan het prille begin van legalisatie staat met de start van ons beperkte wietexperiment in 10 steden en met 10 wiettelers.

• Als het openen van meer wietwinkels een minimale invloed heeft op het gebruik, is er weinig reden om het aantal winkels te beperken. Provincies hoeven winkelvergunningen niet te rantsoeneren en gemeenten (zoals Markham en Oakville in Ontario helaas wel doen) hoeven ze niet te verbieden.
• Maar omdat prijsdalingen meer consumenten verleiden, is het belangrijk voor beleidsmakers om te voorkomen dat de prijzen te laag worden.

Hoe doet Duitsland het ten opzichte van Canada?

“Andere landen die overwegen om cannabis te legaliseren kunnen deze punten ook in overweging nemen”, stelt Armstrong. Over Duitsland, dat nu één jaar legale wiet kent, schrijft hij het volgende.

De vorige regering in Duitsland heeft recreatief gebruik gelegaliseerd, maar niet de verkoop. Duitsers moeten dus hun eigen planten kweken of lid worden van een club die dat doet. Commerciële producten worden alleen verkocht via het medische cannabissysteem van het land. Het is dan ook geen verrassing dat het medicinale gebruik daar sterk toeneemt.

“Gebaseerd op wat mijn onderzoek suggereert, zal Duitsland waarschijnlijk een vergelijkbare groei van het gebruik zien, of het nu winkels toestaat of niet. Maar het toestaan van winkels zou betekenen dat consumenten producten kunnen kopen van gelicentieerde bronnen in plaats van illegale dealers.”

Met de kennis van nu…

Oh ja, nog één dingetje. Toen de liberale premier Justin Trudeau cannabis legaliseerde was dat ook in Canada een controversieel punt. Maar nu de beste man onlangs is gestopt, blijken de Canadezen het legaliseren van wiet juist als zijn beste daad te beoordelen!

LEES OP CNNBS OOK:  Canadezen vinden legaliseren wiet grootste prestatie premier Trudeau

[Foto’s: Shutterstock]

(advertentie)